¨sÁgÀwÃAiÀÄ
ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀ
¨sÁgÀwÃAiÀÄ
¸ÀA¸À¢ÃAiÀÄ ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀézÀ PÁªÀ®Ä £Á¬ÄAiÀiÁV MAzÀÄ £ÉÆÃl
¨sÁgÀvÀªÀÅ
MAzÀÄ §ÈºÀvï ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀé gÁµÀÖçªÁVzÉ. 2001 gÀ d£ÀUÀtwAiÀÄ ¥ÀæPÁgÀ 102.87
PÉÆÃn d£À¸ÀARðAiÉÄ ºÉÆA¢zÀÄÝ EzÀgÀ°è 10,863 ZÀ.Q.«Äà «¹ÛçÃtð ºÉÆA¢zÀÄÝ 6,05,224
ºÀ½îUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ 3,949 £ÀUÀgÀUÀ¼À£ÉÆß¼ÀUÉÆAqÀÄ EzÀgÀ°è ±ÉÃ.80 gÀµÀÄÖ d£À
UÁæªÀÄAvÀgÀ ¥ÀæzÉñÀzÀ°èzÀzÀÄ EzÀgÀ°è 83 ¨sÁUÀ »AzÀÆUÀ¼ÀÄ 11 ¨sÁUÀ
ªÀÄĹèAªÀÄjzÀÄÝ 6 ¨sÁUÀ EvÀgÀ d£ÁAUÀUÀ½ªÉ. EAvÀºÀ ¨sÀªÀå ¨sÁgÀvÀzÀ gÁdQÃAiÀÄ
EwºÁ¸ÀªÀ£ÀÄß PÁtĪÀÅzÁzÀgÉ,
¨sÁgÀvÀªÀÅ 1600 jAzÀ ¥ÀgÀQÃAiÀÄgÀ D½éPÉUÉ
M¼À¥ÀnÖzÀÄÝ, 1947 gÀ°è ¸ÀévÀAvÀæUÉƽ¹vÀÄ. CzÀQÌAvÀ ¥ÀƪÀðzÀ°è CAzÀgÉ 1946 gÀ°è
¸ÀA«zsÁ£À gÀZÀ£Á ¸À¨sÉAiÀÄ£ÀÄß gÀa¹ CzÀgÀ°è AiÀiÁªÀ jÃwAiÀÄ gÁdQÃAiÀÄ
ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆAzÀ¨ÉÃPÀÄ JA§ÄzÀgÀ
PÀÄjvÀÄ ZÀZÉð £ÀqÉzÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è CAwªÀĪÁV £ÁªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÀA¸À¢ÃAiÀÄ
¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀé ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß DAiÉÄÌ ªÀiÁrPÉƼÀî¯Á¬ÄvÀÄ. EzÀPÉÌ PÁgÀt
1947gÀ°è ¸ÁévÀAvÀæöåUÀ½¹zÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è zÉñÀzÀ°è §qÀvÀ£À, ºÀ¹ªÀÅ,
¤gÀÄzÉÆåÃUÀ, ªÀ¸Àw ¤gÁ²ævÀgÀÄ ªÀ®¸É »ÃUÉ C£ÉÃPÀ ¸ÀªÁ®ÄUÀ¼ÀÄ zÉñÀ
JzÀÄj¸ÀÄwÛgÀĪÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è ºÉƸÀ gÁdQÃAiÀÄ ªÀåªÀ¸ÉÜÃAiÀÄ£ÀÄß C¼ÀªÀr¸ÀĪÀÅzÀÄ
vÀÄA¨Á PÀµÀÖPÀgÀªÁVvÀÄÛ. DzÀgÉ §ºÀ¼À PÁ® £ÀªÀÄä£Àß D½zÀ ©ænµÀgÀ ¸ÀA¸À¢ÃAiÀÄ
¥ÀzÀÝw £ÀªÀÄUÉ MAzÀÄ jÃw ¥ÀjZÀAiÀiÁvÀäPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÁdQÃAiÀÄ ¥ÁoÀzÀAwvÀÄÛ. C®èzÉÃ
1935gÀ PÁAiÉÄÝAiÀÄÄ ¸ÀºÁ ¸ÀA¸À¢ÃAiÀÄ ¥ÀzÀÝwAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæw¥À¢ü¹vÀÄ. EzÀgÀ
¥ÀjuÁªÀĪÁV 1947gÀ°è ¨sÁgÀvÀ ¸ÀévÀAvÀæöåUÉƽ¹zÀ £ÀAvÀgÀ 1950 d£ÀªÀj 26 jAzÀ
£ÀªÀÄä gÁeÁåAUÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀ £ÀAvÀgÀ ¸ÀA¸À¢ÃAiÀÄ ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀé
ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß C¼ÀªÀr¹PÉÆAqÀÄ EA¢£ÀªÀgÉUÀÆ AiÀıÀ¹éAiÀiÁV £ÀqɹPÉÆAqÀÄ §A¢zÉ.
EAvÀºÀ ¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÀæeÁ¸ÀvÀÛ F ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ
ªÉÄÃ¯É MAzÀÄ §ÈºÀvï ¥ÀæeÁvÁAwæPÀvÉ JA§ÄzÀÄ ¤«ðªÁ¢vÀ CA±ÀªÁVzÀÄÝ ¥Àæd¸ÀvÀÛvÁäPÀ
gÁµÀÖçUÀ¼À¯Éèà £ÀªÀÄäzÀÄ CvÀåAvÀ ¹ÜgÀªÁzÀ ¥ÀæeÁvÀAwæPÀvÉ JAzsÀÄ ¸ÀºÁ
¥ÀjUÀt¸À¯ÁVzÉ. ®Qëöäà ZÀAzsÀæ£ï ºÀ¸À£ï GdÓªÀÄ£ï ¥ÀæPÀgÀtzÀ°è ¸ÀªÉÇðZÀÑ
£ÁåAiÀiÁ®AiÀÄzÀ ªÀiÁvÀÄUÀ¼À¯Éèà ºÉüÀĪÀÅzÁzÀgÉ, “¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÀæeÁvÁAwæPÀvÉAiÀÄÄ
¤ÃgÀ a®ÄªÉÄ JA§ÄzÀÄ ¸ÀªÀÄPÁ°Ã£À EwºÁ¸ÀzÀ ªÁ¸ÀÛªÀA±À. F ¸ÀªÉÇðZÀÑ
£ÁåAiÀiÁ®AiÀÄzÀ ºÉýPÉAiÀÄ£ÀÄß £ÁªÀÅ ¥ÀĶ×PÀj¸À®Ä PÁgÀt ¥ÁægÀA¨sÀzÀ°è
«ªÀj¸ÀĪÀAvÉ ¨sÁgÀvÀ ¸ÀévÀAvÀæöåUÀ½¹PÉÆAqÀÄ vÀªÀÄäzÉà DzÀ ¸ÀA«zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÀgÀÆ ¸ÀºÁ ¥ÁQ¸ÁÛ£ÀzÀAvÀºÀ gÁµÀÖçUÀ¼ÀÄ ¸ÀévÀAvÀæöåUÀ½¹PÉÆAqÀÄ 60 ªÀµÀðUÀ¼À
CªÀ¢üAiÀÄ°è 30 ªÀµÀðPÀÆÌ C¢üÃPÀ PÁ® ¸ÉãÁ £ÁAiÀÄPÀgÀÄ DqÀ½vÀ ªÀÄvÀÄÛ gÁdQÃAiÀÄ
C¹ÜgÀvÉAiÉÆA¢UÉ DqÀ½vÀ £ÀqɹPÉÆAqÀÄ §A¢zÁÝgÉ. ¨sÁgÀvÀªÀÅ EA¢£ÀªÀgÉUÀÆ ¸ÀºÁ
(vÀÄvÀÄð ¥Àj¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ ¥Àr¹) EAvÀºÀ PÀ» WÀl£ÉUÀ½UÉ ¹®ÄQgÀĪÀÅ¢®è.
EzÀPÉÌ PÁgÀt ¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÀæeÁ¸ÀvÁvÀäPÀ ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ & ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ°è£À
¸ÀzÀÈqÀvÉ J£ÀߧºÀÄzÀÄ. DzÀÝjAzÀ¯Éà qÁ|| ©.Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgï gÀªÀgÀÄ ¨sÁgÀvÀzÀ
¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀézÀ ¨sÀ«µÀåªÀ£ÀÄß F jÃw ºÉýzÁÝgÉ. “£ÀªÀÄä ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀé
fêÁAvÀªÁVzÀ°è CzÀgÀ ¥sÀ®ªÀ£ÀÄß ¨sÁgÀwÃAiÀÄgÁzÀ £ÁªÀÅ C£ÀĨsÀ«¸ÀĪÀÅzÀÄ ¤²ÑvÀ
MAzÀÄ ¥ÀPÀë D ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀéªÀÅ ªÀÄgÀt ºÉÆA¢zÀ®è CzÀĪÉà «£Á±À. F §UÉÎ
¸ÀA±ÀAiÀĨÉÃqÀ” J£ÀÄߪÀ ªÀÄÆ®PÀ d£ÀvÉAiÀÄ ªÉÄðgÀĪÀ ºÉÆuÉ K£ÀÄ JA§ÄzÀ£ÀÄß
w½¹zÁÝgÉ. D ºÉÆuÉ K£ÉAzÀgÉ ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀézÀ ZÀ®£ÉUÉ PÁgÀtªÁVgÀĪÀgÀÄ
d£À¥Àæw¤¢üUÀ¼À DAiÉÄÌ F d£À¥Àæw¤¢üÃUÀ¼À DAiÉÄÌAiÀÄÄ §ºÀÄPÀpt
«zsÁ£ÀªÁVgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß F ªÀgÉUÉ ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÀA¸ÀwÛUÉ £ÀqÉzÀ 15 ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À°è
PÁt§ºÀÄzÁVzÉ. D ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ £ÀqÉzÀ ªÀµÀðUÀ¼ÉAzÀgÉ 1952, 1957, 1962,
1967,1971 ,1977, 1980, 1984, 1989, 1991, 1996, 1998, 1999, 2004, 2005 F 15
ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À°è 5 ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß ©lÄÖ G½PÉ J¯Áè ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À°è PÁAUÉæ¸ï
¥ÀPÀë ¸ÀgÀPÁgÀ gÀa¹zÉ. EAvÀºÀ ¸ÀgÀPÁgÀ gÀZÀ£ÉUÉ CªÀ±ÀåPÀªÁV ¨ÉÃPÁVgÀĪÀÅzÀÄ
¸ÀévÀAvÀæöåªÁzÀ vÀ£ÀßzÉ DzÀ ¸ÁéAiÀÄvÀÛvÉ ºÉÆA¢gÀĪÀ gÁdQÃAiÀÄ »rvÀ¢AzsÀ
ªÀÄÄPÀÛªÁVgÀĪÀ ZÀÄ£ÀªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÁVzÉ. ªÉÄÃ¯É w½¹zÀ J¯Áè CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß
ªÉÄÊUÀÆr¹PÉÆAqÀÄ ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÀA«zsÁ£ÁvÀäPÀ ¸ÀA¸ÉÜAiÀiÁV gÀÆ¥ÀUÉÆArgÀĪÀ ¸ÀA¸ÉÜ
JAzÀgÉ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÁVzÉ.
F
¨sÁgÀwÃAiÀÄ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀzÀ £ÉÃvÀÈvÀézÀ°è ªÉÆzÀ® ¸ÁªÀðwæPÀ ZÀÄ£ÁªÀuÉ
1951-52 gÀ°è £ÀqɬÄvÀÄ. D ¸ÀAzsÀ¨sÀðzÀ°è 17 PÉÆÃn ªÀÄvÀzÁgÀgÀÄ ªÀÄvÀ
ZÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ZÀÄ£ÁªÀuÁ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è ¥Á®ÄÎArzÀÝgÀÆ F jÃw F ªÀgÉUÀÆ
C£ÉÃPÀ ZÀÄuÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß £ÀqɹPÉÆAqÀÄ §A¢gÀĪÀ F ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß
“¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀA¸À¢ÃAiÀÄ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ PÁªÀ®Ä £Á¬Ä JAvÀ¯Éà PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ”.
¨sÁgÀwÃAiÀÄ
ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀ
¥ÁægÀA¨sÀzÀ°è w½¹gÀĪÀAvÉ £ÀªÀÄä ¸ÀA«zsÁ£À gÀZÀ£ÁPÀCvÀðgÀÆ
gÁµÀÖçzÀ°è ªÀÄÄPÀÛ & ¤µÀàPÀë¥ÁvÀªÁzÀ ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß £ÀqɸÀĪÀ zÀȶ֬ÄAzÀ
¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 324£Éà «¢ü¬ÄAzÀ 329£Éà «¢üUÀ¼À ¥ÀæPÁgÀ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀzÀ
gÀZÀ£ÉUÉ CªÀPÁ±À DAiÉÆÃUÀzÀ gÀZÀ£ÉUÉ CªÀPÁ±À ¤ÃqÀ¯ÁVzÀÄÝ, EzÀgÀ C£ÀéAiÀÄ d£ÀªÀj
25, 1950 gÀAzÀÄ ¸ÀéAiÀÄÄvÁÛ & CgÉ £ÁåAiÀiÁAVÃAiÀÄ C¢üPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
¸ÀA«zsÁ£ÀvÀäPÀ ¸ÀA¸ÉÜAiÀÄ£ÁßV gÀƦ¹zÀgÀÄ.(Autonomous & quos judicial constitutional
body) EzÀ£ÀÄß ¨sÁgÀvÀ
¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 4£Éà ¸ÀÛA¨sÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVzÉ(G½PÉ 3 CAUÀUÀ¼ÉAzÀgÉ ¸ÀĦæÃA
PÉÆÃlð AiÀÄÄ.¦.J¸ï.¹ & PÀAmÉÆæîgï ºÁUÀÆ Crlgï d£ÀgÀ¯ïUÀ¼ÁVzÀÝgÉ).
1950
jAzÀ 1989 gÀ ªÀgÉUÉ F DAiÉÆÃUÀªÀÅ KPÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀÄ
PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀÄwÛvÀÄÛ. CPÉÆÖçgï 16, 1989 jAzsÀ gÁµÀÖç¥Àw AiÀĪÀgÀÄ E§âgÀÆ
ZÀÄ£ÁªÀuÁ PÀ«ÄõÀ£ÀgïUÀ¼À£ÀÄß £ÉêÀÄPÀ ªÀiÁrzÀÝgÀÄ. CªÀgÉAzÀgÉ J¸ï.J¸ï.
xÀ£ÉÆêÁ ªÀÄvÀÄÛ «.J¸ï. ¹ÃUɯïgÀªÀgÀÄUÀ¼ÁVzÀÄÝ, d£ÀªÀj 11, 1990 gÀAzÀÄ
gÁµÁÖçzsÁåPÀëgÀÄ ºÉƸÀzÁV £ÉêÀÄPÀªÁXzÀÝ D E§gÀÄ DAiÀÄÄPÀÛgÀÄCUÀ¼À£ÀÄß gÀzÀÄÝ¥Àr¹zÀgÀÄ.
¦.«. £ÀgÀ¹AºÀgÁªï ¸ÀgÀPÁgÀªÀÅ CPÉÆÖçgï 01-1993 gÀAzÀÄ wæ¸ÀzÀ¸Àå ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÉÆÃUÀªÀ£Àß gÀa¹vÀÄ. CA¢¤AzÀ EA¢£ÀªÀgÉUÉ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÀÅ M§â ªÀÄÄRå
ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÀÄÄPÀÛgÀÄ ºÁUÀÆ E§âgÀÄ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÀÄÄPÀÛgÀ£ÀÄß.
£ÉêÀÄPÀ:
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÉÆÃUÀzÀ ªÀÄÄRå PÀ«ÄµÀ£Àgï ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀUÀ¼À£ÀÄß gÁµÀÖç¥ÀwAiÀĪÀgÀÄ
£ÉêÀÄPÀ ªÀiÁqÀÄvÁÛgÉ. F £ÉêÀÄPÁw ªÀiÁqÀĪÁUÀ PÁå©£Émï ¸À®ºÉUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV
£ÀqÉzÀÄPÉƼÀÄîvÁÛgÉ.
C¢üPÁgÀªÀ¢ü:
D DAiÉÆÃUÀzÀ
¸ÀzÀ¸ÀågÀ CªÀ¢ü 6 ªÀµÀðUÀ¼ÀÄ DzÀgÉ CªÀ¢üQÌAvÀ ªÉÆzÀ®Ä 65 ªÀµÀðUÀ¼ÀÄ vÀÄA©zÀÝgÉ
ºÀÄzÉݬÄAzÀ ¤ªÀÈwÛAiÀiÁUÀ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ.
¸ÉêÁ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ:
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÉÆÃUÀzÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ºÁUÀÆ ¥ÁæzÉòPÀ DAiÀÄÄPÀÛgÀ ¸ÉêÁ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀߣÀÄ ¸ÀA¸Àvï
¤zsÀðj¸ÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ ¸ÉêÁ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÆÃUÀzÀ ¸ÀzÀ¸ÀåjUÉ
C£Á£ÀÄPÀÆ®ªÁWÀĪÀAvÉ §zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀAw®è.
DAiÉÆÃUÀzÀ
ºÀtPÁ¹£À ªÀÄÆ®: DAiÉÆÃUÀzÀ
PÁAiÀÄðPÁj E¯ÁSÉUÉAzÀÄ ¸ÀévÀAvÀæ §eÉmï£ÀÄß MzÀV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. DAiÉÆÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ
PÉÃAzsÀæ ¸ÀgÀPÁgÀzÀ ºÀtPÁ¸ÀÄ ¸ÀaªÁ¯ÁAiÀÄzÀ £ÀqÀÄªÉ ZÀZÉð £ÀqÉzÀÄ
DAiÀĪÀåAiÀĪÀ£Àß CAwªÀÄUÉƽ¸ÀÄvÁÛgÉ. F DAiÉÆÃUÀPÉÌ ªÀÄÄRå ZÀZÉð §gÀĪÀÅzÀÄ
ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß £ÀqɸÀĪÁUÀ (¸ÀA¸ÀwÛ£À ZÀÄ£ÁªÀuÉ RZÉð£ÀÄß PÉÃAzÀæ¸ÀgÀPÁgÀ
¨sÀj¹zÀgÉ gÁdå «zsÁ£À ¸À¨sÉUÉ ZÀÄ£ÁªÀuÉ £ÀqɹzÀgÉ gÁdå ¸ÀgÀPÀgÀ ZÀÄ£ÁªÀuÉÃ
RZÀð£ÀÄß ¨sÀj¸ÀÄvÀÛzÉ).
DAiÉÆÃUÀzÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ªÉÃvÀ£À &
¨sÀvÉåUÀ¼ÀÄ:
EªÀjUÉ ¸ÀªÉÇÃZÀÑ £ÁåAiÀiÁ®AiÀÄzÀ
£ÁåAiÀiÁ¢üñÀgÀ ¸ÁÜ£ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÀÄÝ, DzÀÝjAzÀ DAiÉÆÃUÀzÀ ¸ÀzÀ¸ÀåjUÉ
¸ÀªÉÇðZÀÑ £ÁåAiÀiÁ®AiÀÄzÀ £ÁåAiÀiÁ¢üñÀjUÉ zÉÆgÉAiÀÄĪÀ ªÉÃvÀ£À & ¦ÃAZÀtÂ
ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀvÉåUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F ºÀtªÀ£ÀÄß ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÀAavÀ ¤¢ü¬ÄAzÀ
¤ÃqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
¥ÀzÀZÀÄåw:
F DAiÉÆÃUÀzÀ
¸ÀzÀ¸ÀågÀ£ÀÄß ¥ÀzÀZÀÄåwUÉƽ¸À®Ä vÀ£ÀßzÉà DzÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀptªÁzÀ «¢ü«zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß
C£ÀĸÀj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
·
ªÀÄÆRå
ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÀÄÄPÀÛgÀ£ÀÄß ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 354£Éà «¢üAiÀÄ 5£Éà G¥À«¢üAiÀÄ ¥ÀæPÁgÀ
¸ÀĦæÃA PÉÆÃlð£À £ÁåAiÀiÁ¢üñÀgÀ£ÀÄß ¥ÀzÀZÀÄåwUÉƽ¸À®Ä C£ÀĸÀj¸ÀĪÀ «zsÁ£ÀzÀ
ªÀÄÆ®PÀ ¥ÀzÀZÀÄåwUÉƽ¹zÀgÉ,
·
EvÀgÀ
ZÀÄ£ÁªÀ£Á¢üPÁjUÀ¼ÀÄ ºÁUÀ ¥ÁæzÉòPÀ ZÀÄ£ÁªÀ£Á¢üPÁjUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄRå
ZÀÄ£ÁªÀ£Á¢üPÁjUÀ¼À ²¥ÁgÀ¹ì£ÉÆqÀ£É ªÀeÁªÀiÁqÀ®Ä CªÀPÁ±À«zÉ.
DzÀgÉ
EzÀĪÀgÉUÀÆ AiÀiÁgÀ£ÀÄß ¸ÀºÁ ¥ÀzÀZÀÄåwUÉƽ¹®è DzÀgÉ PÉÃAzsÀæzÀ°è C¢üPÁgÀzÀ°èzÀÝ
£ÀgÀ¹AºÀgÁgïgÀªÀgÀ ¸ÀgÀPÁgÀªÀÅ n.J£ï.±ÉõÀ£ïgÀªÀgÀ£Àß ¥ÀzÀZÀÄåwUÉƽ¸ÀĪÀvÀÛ
AiÉÆÃf¸ÀÄvÁÛgÀÆ PÀæªÀÄ PÉÊUÉƼÀî°®è.
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÉÆÃUÀzÀ ¸ÁévÀAvÀæöåvÉ:
ZÀÄ£ÀªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÀÅ ¸ÀévÀAvÀæªÁV ºÁUÀÆ ¤¨sÀðAiÀĪÁX PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸À®Ä
CªÀPÁ±À«zÁÝUÀ ªÀiÁvÀæ ¤µÀàPÀë¥ÁvÀ ZÀÄ£ÁªÀuÉ £ÀqɸÀ®Ä ¸ÁzsÀå JA§ÄzÀ zÀȶ׬ÄAzÀ
¸ÀA«zsÁ£À gÀZÀ£ÁPÀvÀðgÀÄUÀ¼ÀÄ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß ¸ÀévÀAvÀæ ¤AiÀÄAvÀæt
DAiÉÆÃUÀªÀ£ÁßV gÀa¹gÀĪÀªÀgÀÄ. EzÀPÁÌV PÉ®ªÀÅ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀr¸À¯ÁVzÉ,
CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ,
·
¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ
324£Éà «¢üAiÀÄÄ 5£Éà G¥À«¢üAiÀÄ ¥ÀæPÁgÀ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÀÄÄPÀÛjUÉ ¸ÉêÁ
¨sÀzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. £ÉêÀÄPÀ ªÀÄrzÀ £ÀAvÀgÀ vÀ£ÀUÉ
C£Á£ÀÄPÀÆ®ªÁWÀĪÀAvÉ ¸ÉêÁ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀPÁðgÀ §zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀAw®è
·
ªÀÄÆRå
ZÀÄ£ÁªÀuÁ C¢üPÁjAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀzÀZÀÄåwUÉƽ¸À®Ä ¸ÀªÉÇÃðZÀÑ £ÁåAiÀiÁ®AiÀÄzÀ
£ÁåAiÀiÁ¢üñÀgÀ£Àß ¥ÀzÀZÀÄåwUÉƽ¸ÀĪÀ «zsÁ£ÀªÀ£Àß C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÀÄ.
·
ªÀÄÄRå
ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÀÄÄPÀÛgÀ ²¥ÁgÀ¹ìUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV ªÀiÁvÀæ EvÀgÀ ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÀÄÄPÀÛgÀÄ ºÁUÀÆ ¥ÁæzÉòPÀ DAiÀÄÄPÀÛgÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉêɬÄAzÀ vÉUÉzÀÄ
ºÁPÀ§ºÀÄzÀÄ.
·
DAiÉÆÃUÀzÀ
¸ÀzÀ¸ÀåjUÉ ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÀAavÀ ¤¢üìÄAzÀ ªÉÃvÀ£À ¦AZÀt EvÀgÉ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼À£ÀÄß
¤ÃqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
·
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÉÆÃUÀzÀ ¸ÀzÀ¸ÀåjUÉ ¸ÀĦæÃA PÉÆÃlð £ÁåAiÀiÁ¢ü±ÀgÀ ¸ÁÜ£ÀªÀiÁ£ÀªÀ£Àß ºÉÆA¢zÁÝgÉ.
·
ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß
£ÀqɸÀ®Ä CªÀ±Àå«gÀĪÀAvÀºÀ J¯Áè ¹§âA¢ªÀUÀðªÀ£Àß gÁµÀÖç¥Àw CxÀªÁ gÁdå¥Á®gÀÄ
MzÀV¸À¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ.
F jÃw
¤§AzsÀ£ÉUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ PÉAzÀæ ¸ÀgÀPÁgÀªÀÅ EvÀgÉ GzÉÆåÃVUÀ¼À ªÉÄïÉ
PÀæªÀÄPÉÊUÉƼÀÄîªÀAvÉ DAiÉÆÃUÀzÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ªÉÄÃ¯É PÀæªÀÄPÉÊUÉƼÀî®Ä ¸ÁzsÀå«®è.
ºÁUÀÆ CzÀPÉÌ ±Á¸ÀPÁAUÀzÀ M¦àUÉ EgÀ¯ÉèÉÃPÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ DAiÉÆÃUÀªÀÅ ¸ÀévÀAvÀæªÁV
¤¨sÀðAiÀÄ¢AzÀ ªÀÄÄPÀÛ ºÁUÀÆ ¤µÀàPÀë¥ÁvÀªÁV PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸À®Ä ¸ÁzsÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ.
ªÀÄÄRå ¸ÀAUÀwUÀ¼ÀÄ
PÉÃAzsÀæ ºÁUÀÆ gÁdå±Á¸ÀPÁAUÀUÀ¼À
ZÀÄ£ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß AiÀiÁgÀÄ £ÀqɸÀÄvÁÛgÉ.
¨sÁgÀvÀzÀ°è MAzÉà ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÉÆÃUÀ«zÀÄÝ ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 324(1) ºÁUÀÆ 1950 & 1951 gÀ ¥ÀæeÁ¥Àæw¤¢ü
PÁAiÉÄÝUÀ¼À C£ÀéAiÀÄ F ZÀÄ£ÁªÀ£Á DAiÉÆÃUÀªÀÅ ¥Á°ðªÉÄAmï gÁµÀÖç¥Àw,
G¥ÀgÁµÀÖç¥Àw, gÁdå«zsÁ£À ªÀÄAqÀ®UÀ¼À ZÀÄ£ÁªÀuÉ £ÀqɸÀÄvÀÛzÉ.
PÁ¥ÀðgÉõÀ£ï
ªÀÄĤ¹¥Á°nUÀ¼ÀÄ & ¸ÀܽÃAiÀÄ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß DgÀÄ £ÀqɸÀÄvÁÛgÉ.
«¢ü 243K ªÀÄvÀÄÛ 243 ZA ¥ÀæPÁgÀ (73 & 74£ÉÃ
wzÀÄÝ¥ÀrAiÀÄ£ÀéAiÀÄ) ¥Àæw gÁdåzÀ°è gÁdå ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß gÀa¸À¯ÁVzÀÄÝ
PÉÃAzsÁæqÀ½vÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼ÀÄ ¸ÉÃj, EªÀÅUÀ¼ÀÄ PÁ¥ÀðgÉõÀ£ï ªÀÄĤ¹¥Á°nUÀ¼ÀÄ &
¸ÀܽÃAiÀÄ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÁzÀ UÁæªÀÄ, vÁ®ÆèPÀÄ & f¯Áè ¥ÀAZÁ¬ÄwUÀ¼À ZÀÄ£ÁªÀuÉ
£ÀqɸÀÄvÀÛªÉ.
PÀ£ÁðlPÀzÀ°è
gÁdå ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÀ£Àß AiÀiÁªÁUÀ gÀa¸À¯Á¬ÄvÀÄ FV£À DAiÀÄÄPÀÛgÀÄ AiÀiÁgÀÄ?
20-05-1993 gÀ°è gÀa¸À¯Á¬ÄvÀÄ. FV£À DAiÀÄÄPÀÛgÀÄ
¹.Dgï. aPÀ̪ÀÄoÀ
gÁdå
ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÀÄÄPÀÛgÀ£Àß AiÀiÁgÀÄ £ÉëĸÀÄvÁÛgÉ.
1950 gÀ ¥ÀæeÁ¥Áæw¤zsÀå PÁAiÉÄÝ ¸ÉPÀë£ï 13JJ
¥ÀæPÁgÀ f¯ÉèAiÀÄ°è£À f¯Áè¢üPÁjUÀ¼ÀÄ ZÀÄ£ÁªÀuÁ ªÀÄÄRå¸ÁÜgÁV eÉÆvÉUÉ vÁ®ÆQ£À
vÀºÀ²Ã®ÝgÀgÀÄ EªÀjUÉ ¸ÀºÁAiÀÄPÀgÁV PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀÄvÁÛgÉ.
¥ÀæxÀªÀĪÁV
J¯ÉPÀÖç¤Pï ªÀÄvÀAiÀÄAvÀæUÀ¼À£Àß AiÀiÁªÁUÀ §¼À¸À¯Á¬ÄvÀÄ.
1982 gÀ°è PÉÃgÀ¼ÀzÀ ¥ÉgÀÆgï ªÀÄvÀPÉëÃvÀæzÀ
G¥ÀZÀÄ£ÁªÀuÉAiÀÄ°è §¼À¸À¯Á¬ÄvÀÄ. £ÀªÀÄvÀgÀ 1998 gÀ°è ªÀÄzsÀå ¥ÀæzÉñÀzÀ 16
C¸ÉA©èà PÉëÃvÀæUÀ¼À°è §¼À¸À¯Á¬ÄvÀÄ. CAwªÀĪÁV 2004 gÀ ¸ÁªÀðwæPÀ ZÀÄ£ÁªÀuÉAiÀÄ°è
EªÀÅUÀ¼À ¸ÀA¥ÀÆt𠧼ÀPÉUÉ eÁj vÀgÀ¯Á¬ÄvÀÄ.
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÉÆÃUÀzÀ C¢üPÁgÀ & PÁAiÀÄðUÀ¼ÀÄ
·
ªÀÄvÀzÁgÀgÀ
¥ÀnÖUÀ¼À ¹zÀÝvÉ ºÁUÀÆ ¥Àjòî£É
·
¸ÀA¸Àvï
gÁdå±Á¸ÀPÁAUÀ, gÁµÀÖçzsÀåPÀëgÀÄ ºÁUÀÆ G¥ÀgÁµÀÖçzsÀåPÀë ¸ÁÜ£ÀPÉÌ ZÀÄ£ÁªÀuÉ
£ÀqɸÀĪÀÅzÀÄ.
·
gÁdQÃAiÀÄ
¥ÀPÀëUÀ½UÉ ªÀiÁ£ÀåvÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ & aºÉßUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.
·
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
«ªÁzÀUÀ¼À£ÀÄß §UɺÀj¸À®Ä C¢üPÁjUÀ¼À£Àß £ÉëĸÀĪÀÅzÀÄ
·
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
ªÉÃ¼É ¤Ãw ¸ÀA»vÉ eÁjUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ.
·
¸ÀzÀ¸ÀågÀ
C£ÀºÀðvÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ¸À®ºÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.
·
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
CPÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß vÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ
·
ZÀÄ£ÁªÀuÉUÉ
¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ¹§âA¢üAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀAvÉ gÁµÀÖçzsÀåPÀëgÀ & gÁdå¥Á®gÀ£Àß
PÉýPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
·
gÁdQÃAiÀÄ
¥ÀPÀëUÀ½UÉ ªÀiÁ£ÀåvÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
·
gÁ¶ÖçÃAiÀÄ
& ¥ÁæzÉòPÀ ¥ÀPÀëUÀ¼À ¸ÁÜ£ÀªÀiÁ£À ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
·
C¤jÃQëvÀ
¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è ZÀÄ£ÁªÀuÉ ªÀÄÄAzÀÄqÀĪÀÅzÀÄ
·
¥ÁæzÉòPÀ
DAiÀÄÄPÀÛgÀ ºÀÄzÉÝUÀ½UÉ ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼À£Àß ¸ÀÆa¸ÀĪÀÅzÀÄ.
jÃwAiÀiÁV E£ÀÆß C£ÉÃPÀ PÁAiÀÄðUÀ¼À£Àß
£ÉÃgɪÉÃj¸ÀÄvÁÛgÉ.
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ ºÀAvÀUÀ¼ÀÄ:
1.
£ÁªÀÄ¥ÀvÀæ
¸À°èPÉ
2.
£ÁªÀÄ¥ÀvÀæUÀ¼À
¥Àj²Ã®£É
3.
¸ÀàzsÉðAiÀÄ°è
G½zÀÄPÉÆAqÀÄ C¨sÀåyðUÀ¼À ºÉ¸ÀgÀGUÀ¼À ¥ÀæPÀl
4.
ZÀÄ£ÁCªÀuÁ
¥ÀæZÁgÀPÉÌ ¸ÀªÀÄAiÀÄ ¤UÀ¢ ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ
5.
ªÀÄvÀzÁ£À
6.
ªÀÄvÀ
JtÂPÉ & ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼À ¥ÀæPÀl
F jÃw
ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÀÅ ¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀÝ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ ªÀÄÄAzÀĪÀjPÉUÉ
¥ÀæªÀiÁtÂPÀªÁV ¥ÀæAiÀÄw߸ÀÄwægÀĪÀÅzÀÄ ¸ÁéUÀvÀºÀðªÁVzÉ. EzÀgÀ ¥Àæ¨sÁªÀ J¶×zÉ
JAzÀgÉ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀ ZÁnUÉ gÁdQÃAiÀÄ ªÀåQÛUÀ¼ÀÄ EAzÀÄ vÀvÀÛj¹ ºÉÆÃUÀÄwÛzÁÝgÉ.
CzÀgÀ®Æè ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀPÉÌ ªÀÄÄRå ZÀÄ£ÁªÀuÁ C¢üPÁjAiÀiÁV £ÉêÀÄPÀUÉÆAqÀ
JA§ÄzÀ£ÀÄß CjªÀÅ ªÀiÁrPÉÆlÖgÀÆ CªÀgÀÄ eÁjUÉ vÀAzÀ ªÀÄvÀzÁgÀgÀ UÀÄgÀÄw£À aÃn
ZÀÄ£ÁªÀuÁ CPÀæªÀÄUÀ¼À ¤AiÀÄAvÀæt ZÀÄ£ÁªÀuÉUÉ ¸ÁCªÀðd¤PÀ D¹ÛUÀ¼À£ÀÄß
zÀħð¼ÀPÉAiÀiÁUÀzÀAvÉ vÀqÉ»r¢zÀÄÝ ZÀÄ£ÁªÀuÁ ªÉZÀÑzÀ ªÉÄÃ¯É ¤AiÀÄAvÀæt ºÉÃjzÀÄÝ
F jÃw E£ÀÆß C£ÉÃPÀ ¸ÀÄzsÁgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß eÁjUÉ vÀAzÀÄ zÉñÀzÁzÀåAvÀ ¥ÀæSÁåvÀgÁzÀ
¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è ±ÉõÀ£ïgÀªÀgÀ PÁAiÀÄð ªÉÊRj ªÉÄÃ¯É ¤AiÀÄAvÀæt ºÉÃgÀ®Ä ¸ÀgÀPÁgÀ
1993 gÀ°è ¦.« £ÀgÀ¹AºÀgÁªï ¸ÀgÀPÁgÀªÀÅ ¸ÀÄVæêÁdÕ ªÀÄÆ®PÀ ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÉÆÃUÀªÀ£Àß §ºÀĸÀzÀ¸ÀågÀ DAiÉÆÃUÀªÀ£ÁßV ¥ÀjªÀwð¹ M§â ªÀÄÄRå ZÀÄ£ÁªÀuÁ
DAiÀÄÄPÀÛgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ E§âgÀÄ G¥ÀZÀÄ£ÁªÀuÁAiÀÄÄPÀÛgÀ£ÁßV ªÀiÁr wêÀiÁð£ÀUÀ¼À£Àß
§ºÀĪÀÄvÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀAvÉ ªÀiÁrvÀÄ. MmÁÖgÉ EAvÀ
DAiÉÆÃUÀªÀÅ ¨sÁCgÀvÀzÀ §°µÀ× ¥ÀæeÁ¥Àæ¨sÀÄvÀé gÁµÀÖçPÉÌ C¤ªÁAiÀÄðªÁVzÉ JAzÀÄ
ºÉüÀ§ºÀÄzÀÄ. DzÀÝjAzÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÉÆÃUÀªÀ£Àß ¨sÁgÀvÀzÀ
¸ÀA¸À¢ÃAiÀÄ ¥ÀzÀÝwAiÀÄ PÁªÀ®Ä £Á¬Ä JAzÀÄ PÀgÉAiÀħºÀÄzÁVzÉ.
¨sÁgÀvÀzÀ
ZÀÄ£ÁªÀuÁ DAiÀÄÄPÀÛgÀ ¥ÀnÖ
ºÉ¸ÀgÀÄ ¬ÄAzÀ ªÀgÉUÉ
1.
¸ÀÄPÀĪÀiÁgï
¸ÉÃ£ï ªÀiÁZÀð 1950 r¸ÉA§gï 1958
2.
PÉ.«.PÉ.¸ÀÄAzÀgÀA r¸ÉA§gï 1958 ¸É¥ÉÖA§gï 1967
3.
J¸ï.¦.¸ÉêÁªÀªÀÄð CPÉÆÖçgï 1967 ¸É¥ÉÖA§gï 1972
4.
qÁ.£ÀgÉÃAzÀæ
¹AUï CPÉÆÖçgï 1972 ¥sɧæªÀj 1973
5.
n.¸Áé«Ä£ÁxÀ£ï ¥sɧæªÀj 1973 dÆ£ï 1977
6.
J¸ï.J¯ï.±ÀPÀgï dÆ£ï 1977 dÆ£ï 1982
7.
DgÀ.PÉ.
wæªÉâ dÆ£ï 1982 r¸ÉA§gï 1985
8.
Dgï.«.J¸ï.
¥ÉgɱÁ¹Ûç d£ÀªÀj 1986 £ÀªÉA§gï 1990
9.
«.J¸ï.
gÀªÀiÁzÉë £ÀªÉA§gï 1990 r¸ÉA§gï 1990
10.
n.J£ï.
±ÉõÀ£ï r¸ÉA§gï 1990 r¸ÉA§gï 1990
11.
qÁ.JA.J¸ï.V¯ï r¸ÉA§gï 1996 dÆ£ï 2001
12.
eÉ.JA.°AUÉÆèà dÆ£ï 2001 ¥sɧæªÀj 2004
13.
n.J¸ï.
PÀȵÀÚªÀÄÆwð ¥sɧæªÀj 2004 ªÉÄÃ. 2005
14.
©.© lAqÀ£ï ªÉÄà 2005 dÆ£ï 2006
15.
£À«Ã£ï
ZÁªÁè ªÉÄà 2009 dįÉÊ 2010
16.
J¸ï.ªÉÊ.
RÄgÉö dįÉÊ 2010
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
ªÀåªÀ¸ÉÜ ¸ÀÄzsÁgÀuÉUÁV £ÉêÀÄPÀUÉÆAqÀ ¸À«ÄwUÀ¼ÀÄ
1.
1957 gÀ
«.JA. vÁPÀÄðAqÉ ¸À«Äw
2.
1990 gÀC
¢£ÉñÀ UÉÆøÁé«Ä ¸À«Äw
3.
1998 gÀ
EAzÀæfvï UÀÄ¥ÁÛ ¸À«Äw
2002
dįÉÊ £À°è ¸ÀĦæAPÉÆÃlð ¤zÉÃð±À£ÀzÀ ªÉÄÃgÉUÉ ¸ÀªÀð¥ÀPÀëUÀ¼ÀÄ ¸À¨sÉ £Àqɹ PÉ®ªÀÅ
wêÀiÁð£ÀPÉÌ §A¢vÀÄ
1.
gÁdQÃAiÀÄ
C¥ÀgÁ¢üPÀgÀt vÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ
2. ºÀtzÀ & ±ÀQÛ §¼ÀPÉ PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ
3. ªÀÄvÀzÁgÀgÀ°è ¥ÀæeÉÕ ªÀÄÆr¸ÀĪÀÅzÀÄ
4.
ZÀÄ£ÁªÀuÁ
AiÀÄAvÀæ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁVgÀĪÀAvÉ £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
n.Vjñï
£ÁAiÀÄPÀ
No comments:
Post a Comment